۱۰ میلیون خودروی فرسوده نتیجه استراتژی‌های شکست‌خورده برنامه ششم توسعه

براساس پژوهش‌های مجلس، اجرای طرح جایگزینی محصولات کم‌بازده صنعتی همچون خودروهای فرسوده جزو احکامی بوده که به نتیجه مؤثر نرسیده است. تردد بیش از ۱۰ میلیون وسیله نقلیه در مرز فرسودگی در سطح کشور و تعطیلی ۸۵ درصد از مراکز اسقاط، نتیجه این استراتژی شکست‌خورده هستند.

مجلس با هدف آسیب‌شناسی و ارائه رویکردهای کلان جهت تدوین برنامه هفتم توسعه، طرح‌ها و استراتژی‌های قبلی را مورد بررسی قرار داده و اثربخشی احکام مختلف را شناسایی کرده است. براساس این پژوهش‌ها، اجرای طرح جایگزینی شامل اقداماتی نظیر تعطیلی خط تولید پراید و پژو ۴۰۵، پیگیری ساخت خودروهای برقی و هیبریدی و تسهیلات ویژه برای تعویض خودروهای اسقاطی و فرسوده برای مالکین می‌شود. بااین‌وجود، عامل مهم‌تری وجود دارد که باعث عدم اثربخشی طرح جایگزینی شده و نتیجه آن، تردد بیش از ۱۰ میلیون وسیله نقلیه است که در مرز فرسودگی قرار دارند.

در طی سال‌های اخیر، خودروسازان داخلی از اخذ گواهی اسقاط معاف شده‌اند. این درحالی است که دراِزای تولید هر ۴ خودرو، حداقل یک گواهی اسقاط باید ارائه شود. به‌علاوه، ممنوعیت واردات در طول ۴ سال اخیر موجب کاهش چشمگیر تمایل افراد به اسقاط خودروهای فرسوده شده، به‌طوری‌که بیش از ۸۵ درصد مراکز بازیافت و اسقاط در سطح کشور تعطیل شده‌اند. علی‌رغم چاره‌اندیشی‌ها و تصویب لایحه‌های متعدد، هم‌اکنون بیش از ۱۰ میلیون وسیله نقلیه در مرز فرسودگی قرار دارند و طرح جایگزینی محصولات کم‌بازده در برنامه ششم توسعه، یک شکست تلقی می‌شود.

علاوه بر شکست طرح جایگزینی و اسقاط خودرو، اقدامات مرتبط با افزایش ارتقای ایمنی خودروها نیز یک استراتژی فاقد اثربخشی در برنامه ششم توسعه اعلام شده است. هدف اصلی برای صنعت خودرو، دستیابی به خودروی ایمن بوده و دولت سعی کرده در پنج‌ساله ششم به‌تدریج به این هدف دست پیدا کند. در سال ۱۳۹۶، خودروسازان موظف به تولید محصولاتی بودند که با استانداردهای ۵۲گانه سازگاری داشته باشند. در سال ۱۳۹۸، خودروها ملزم به رعایت استانداردهای ۶۳گانه شدند. یک سال بعد، اجبار پیروی از استانداردهای ۸۵گانه مطرح شد. اما به‌دلیل شرایط خاص کشور، ۹ استاندارد اجباری مرتبط با بخش‌های الکترونیکی و مقاومت کابین از لیست استانداردهای ۸۵گانه حذف شد.

اگرچه در سال ۱۴۰۱، این ۹ استاندارد به لیست برگردانده شدند، اما اثربخشی فوق‌العاده منفی این تصمیم باعث شد طرح ارتقای ایمنی خودروها در برنامه ششم به یک شکست بزرگ ختم شود.