فشار خون، تعریف آن و مضراتی که فشار خون بالا برای بدن دارد

همانطور که می‌دانید خون با حرکت به سمت اعضای مختلف بدن به منظور کمک به آن‌ها در جهت انجام وظایفی که دارند، حیات را برای ما تعریف می‌کند. فشار خون در ساده‌ترین تعریف خود عبارت است از فشار این مایع در شریان‌ها که توسط قلب در حین فرآیند پمپاژ ایجاد می‌شود. اما از آنجا که بالا رفتن عدد آن می‌تواند سلامتی فرد را به خطر بیندازد، قصد داریم در این مقاله آن را به صورت مفصل توضیح دهیم.

فشار خون چیست؟

فشار خون درحقیقت میزان نیرویی است که خون بر دیواره رگ‌ها وارد می‌کند، زیرا قلب خون را به اطراف بدن پمپ می‌کند. میزان فشار موجود در شریان‌های خونی همیشه ثابت نمی‌ماند.

عدد فشار به صورت مرتب تغییر می‌کند تا نیازهای بدن را در شرایط متفاوت برآورده کند – به عنوان مثال زمانی که درحال ورزش کردن هستید، نرخ تپش قلب افزایش می‌یابد که به صورت مستقیم با فشار موجود در خون ارتباط دارد.

پس طبیعی است که عدد آن در طول روز بالا و پایین شود. عوامل دیگری که می‌توانند بر عدد مذکور تاثیر بگذارند عبارتند از: وضعیت بدن – حالت خواب یا بیداری، تنفس، وضعیت عاطفی و غیره.

فشار خون بالا را با نام «hypertension» نیز می‌شناسند. از سوی دیگر، به فشار پایین خون «hypotension» می‌گویند – به افت فشار نیز معروف است.

اندازه‌گیری فشار خون

فشار در خون به صورت دو عدد مانند ۱۲۰/۸۰ ثبت می‌شود. عدد بزرگتر میزان فشاری است که در شریان‌های بدن وجود دارد، زیرا قلب در طی هر ضربان خون را به بیرون پمپاژ می‌کند. این فشار «سیستولیک» نامیده می‌شود. عدد کمتر، میزان فشاری است که پیش از ضربان بعدی قلب در شریان‌های بدن وجود دارد. این فشار «دیاستولیک» نامیده می‌شود. هردوی فشارهای مذکور در واحدی به نام میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری می‌شوند.

پزشکان توصیه می‌کنند بهتر است زمانی را که آرام نشسته‌اید به اندازه‌گیری عدد فشار موجود در خون اختصاص دهید. برای این کار، معمولا از یک کاف بادی که به دور بازو پیچیده می‌شود، استفاده می‌کنند. این کاف بخشی از دستگاهی است که به‌طور کلی «دستگاه فشارسنج» نام دارد.

امکان دارد پزشک پیش از تجویز دارو، اقدام به اندازه‌گیری فشار در چند روز متفاوت و یا در شرایط غیریکسان کند. در برخی شرایط نیز پزشک از فرد می‌خواهد تغییرات فشار را در خانه در طی چند روز – به کمک دستگاه فشارسنج – بررسی کند و نهایتا به او گزارش دهد. این کار به عنوان پایش فشارخون ۲۴ ساعته سرپایی نیز شناخته می‌شود و شامل اندازه‌گیری آن در فواصل منظم (معمولا هر یک ساعت یکبار) است – به خصوص زمانی که درحال انجام فعالیت‌های روزمره خود هستید.

آنچه میزان نرمال فشار در خون درنظر گرفته می‌شود از فردی به فرد دیگر متفاوت است. پزشک معمولا براساس طیف گسترده‌ای از عوامل مانند سن، وزن و قد، مصرف سیگار و میزان فعالیت‌ بدنی توضیح می‌دهد که عدد ایده‌آل شما چیست.

اعداد زیر تنها به عنوان راهنما آورده شده‌اند و برای اطمینان از وضعیت سلامت خود باید حتما با پزشک خود مشورت کنید:

متاسفانه بالا بودن عدد فشار مرتبط با خون هیچ علامتی ندارد. ممکن است فرد فشار بالا داشته باشد، اما چیزی احساس نکند. تنها راه برای فهمیدن استفاده از فشارسنج و مراجعه به پزشک برای چک کردن آن است.

عوارض فشار خون بالا

پزشکان به‌طور کلی باور دارند فشار خون بالا می‌تواند منجر به سکته قلبی، نارسایی قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های مزمن کلیوی شود. پس این بیماری به طرق مختلف می‌تواند به سلامتی فرد آسیب برساند – اندام‌های داخلی مهمی مانند مغز، قلب، کلیه و چشم‌ها به صورت مستقیم تحت تاثیر این بیماری هستند.

سکته قلبی

هنگامی که فشار در شریان‌های خون افزایش می‌یابد، به شریان‌ها آسیب می‌رسد زیرا باعث کاهش میزان کشش آن‌ها می‌شود. درنتیجه جریان خون و اکسیژن به قلب کاهش می‌یابد و در طول زمان بیماری قلبی رخ می‌دهد. اگر فشار به صورت ناگهانی افزایش یابد، درد در ناحیه قفسه سینه آغاز می‌گردد.

حمله قلبی زمانی رخ می‌دهد که مسیر جریان خون ورودی به قلب مسدود شود. عضله قلب بیش از چند دقیقه قادر نیست که بدون خون و اکسیژن به فعالیت خود ادامه دهد.

نارسایی قلبی

نارسایی قلبی نیز زمانی رخ می‌دهد که قلب نتواند میزان خون و اکسیژن کافی را برای فعالیت‌های خود دریافت کند. تمام این موارد از جمله نتایج بالا بودن عدد فشار موجود در شریان‌های خونی است.

سکته مغزی

فشار بالای خون می‌تواند باعث ترکیدن یا مسدود شدن شریان‌هایی شود که خون و اکسیژن را به مغز می‌رسانند. همین امر سبب سکته مغزی می‌شود. سلول‌های مغز در طول سکته مغزی می‌میرند زیرا اکسیژن کافی را دریافت نکرده‌اند. سکته مغزی می‌تواند منجر به ناتوانایی‌های جدی در گفتار، حرکت و سایر فعالیت‌های اساسی شود.

این بیماری معمولا هیچ علامتی ندارد، بنابراین مهم است که به‌طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید تا فشار موجود در شریان‌های بدن را چک کند.

چطور مراقب سلامت خود باشیم؟

راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید فشار خون را مدیریت کنید – به عبارت دیگر، می‌توانید از بالا رفتن میزان فشار موجود در خون جلوگیری کنید. این راه‌ها عبارتند از پیروی از یک الگوی غذایی سالم برای قلب و افزایش فعالیت بدنی – فعالیت بدنی از هرنوعی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و غیره مفید است. این‌ها ساده‌ترین راه‌های ممکن است. بسته به شرایط جسمانی فرد و سوابق بیماری پیشین – در صورت وجود – پزشک ممکن داروهای مرتبط را نیز تجویز کند.

عواملی – به غیر از فشار موجود در خون – که سبب افزایش خطر حمله قلبی و سکته می‌شوند:‌سیگار کشیدن – مصرف الکل – عدم تحرک بدنی – اضافه وزن – رژیم غذایی ناسالم. از سوی دیگر، پارامترهایی مانند کلسترول بالا، دیابت نوع ۲، افسردگی و اضطراب اجتماعی نیز از دیگر عواملی هستند که در کنار بالا بودن عدد فشار مرتبط با خون می‌توانند بر سلامتی تاثیر منفی جدی بگذارند.

استعمال دخانیات یکی از عوامل اصلی خطر برای بالا بودن فشار و بیماری قلبی است. مصرف بیش از حد نمک نیز از دیگر عوامل اثرگذار بر روی فشار است. نمک که با نام علمی «سدیم کلرید» شناخته می‌شود، برای سلامتی مضر است – وقتی به برچسب‌های روی مواد غذایی نگاه می‌کنید، میزان سدیم موجود در آن را بررسی کنید.

با کاهش میزان سدیم مصرفی در طول روز می‌توانید به مدیریت فشار موجود در خون کمک کنید. پزشکان تنها مصرف پنج گرم نمک – حدود یک قاشق چای‌خوری – را در طول روز توصیه می‌کنند. در نظر داشته باشید که بسیاری از مواد غذایی مصرفی – مواد غذایی بسته‌بندی شده – دارای نمک پنهان هستند. همین موضوع یکی از عللی است که میزان نمک مصرفی در طول روز از حد مجاز آن فراتر می‌رود.

داروهای مصرفی

داروهای فشار بالا می‌توانند شامل موارد زیر باشند:‌ مهارکننده‌های ACE، مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین، مسدودکننده‌های بتا، مسدودکننده‌های کانال کلسیم و دیورتیک‌های تیازیدی. این داروها به حفظ فشار در بازه عددی مشخصی کمک می‌کنند تا بدین وسیله میزان اکسیژن و خون در سراسر بدن کنترل شود. برخی از داروهای مذکور نیز با کمک به قلب برای آنکه راحت‌تر پمپاژ کند، به کنترل فشار منجر می‌شوند.

داروهای تجویزی باید طبق دستور پزشک و در زمان مشخصی از روز مورد استفاده قرار گیرند. از مصرف این داروها با نوشیدنی‌های داغ خودداری کنید. بهتر است هر قرص را با یک لیوان آب خنک مصرف کنید. احتمالا پزشک در طول دوره درمان دوز داروهای مصرفی را بارها تغییر دهد. جای نگرانی نیست. تنها لازم است طبق دستور صحیح پزشک داروهای خود را مصرف کنید.