ضرر ناپایدار در حوزه کریپتو چیست؟

سرمایه‌گذاران حوزه کریپتوکارنسی هم طبیعتاً در برخی مواقع مانند سرمایه‌گذاران سایر حوزه‌ها دچار ضرر و زیان می‌شوند. ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) یکی از اشکال متداول آسیب‌های مالی در بازار کریپتو در زمینه سرمایه‌گذاری ارزهای دیجیتال برای کسب سود بیشتر است.

البته در صورت برخورداری از توانایی تجزیه‌وتحلیل درست اطلاعات و بررسی پیش بینی‌های ارائه‌شده توسط کارشناسان حوزه کریپتو می‌توان از متحمل‌شدن این‌زیان تا حدود زیادی جلوگیری کرد. در ادامه هر آنچه را که باید در مورد ضرر ناپایدار بدانید، بیان خواهیم کرد.

ضرر ناپایدار چیست؟

ضرر ناپایدار در حوزه کریپتوکارنسی زمانی رخ می‌دهد که ارزش ارزهای دیجیتال‌ سپرده‌گذاری شده در استخر نقدینگی در زمان برداشت، نسبت به ارزش آنها در هنگام سپرده‌گذاری تغییر کند (افزایش یا کاهش یابد). به بیان دیگر زمانی با پدیده ضرر ناپایدار مواجه می‌شویم که ارزش دلاری ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری شده در استخر نقدینگی، کمتر از سود هولدکردن ارزهای دیجیتالی (نگه‌داشتن ارزهای دیجیتالی و عدم سرمایه‌گذاری آنها برای کسب سود بیشتر) شود

برای فهم بهتر ضرر ناپایدار باید ابتدا با مفهوم استخر نقدینگی آشنا شویم. استخر نقدینگی به زبان ساده مجموعه‌ای از ارزهای دیجیتالی استیک‌شده (سپرده‌گذاری‌شده) توسط دارندگان این‌ارزها برای کسب سود محسوب می‌شود. یکی دیگر از اهداف جمع‌آوری ارزهای دیجیتال در استخرهای نقدینگی، تسهیل مبادلات ارز دیجیتال در صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال است.

صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال نوعی از صرافی‌های ارز دیجیتال هستند که برای نگهداری‌های دارایی‌ها به شخص ثالث وابسته نیستند و کاربران آنها می‌توانند دارایی‌های دیجیتال خود را بدون واسطه و مستقیم و به‌صورت همتا به همتا با یکدیگر مبادله کنند (مثلاً بیت کوین با اتریوم یا بالعکس).

کاربران استخرهای نقدینگی می‌توانند سپرده‌های جفت توکن (دو توکن سرمایه‌گذاری شده در یک استخر نقدینگی) خود را در یک صرافی غیرمتمرکز با سایر افراد مبادله می‌کنند. نسبت سپرده جفت توکن در استخر نقدینگی ۵۰/۵۰ است؛ البته تأمین نقدینگی استخر نقدینگی با استیک‌کردن ارز دیجیتال تفاوت دارد.

در استخر نقدینگی از سرمایه‌گذاران خواسته می‌شود برای اعتبارسنجی و تائید تراکنش‌ها و بلاک‌ها جهت کسب پاداش استیک، به بلاکچین نقدینگی (یا همان ارز دیجیتال) تزریق کنند. سودآوری سرمایه‌گذاری ارزهای دیجیتال در استخرهای نقدینگی می‌تواند بسیار بیشتر از نگهداری آنها باشد؛ اما اگر سرمایه‌گذاران در این‌زمینه با احتیاط عمل نکنند و قادر به انجام تجزیه‌وتحلیل‌های لازم در مورد خطر ضرر ناپایدار نباشند، ضررهای ناپایدار می‌تواند زیان‌های مالی سنگینی را برای آنها به بار آورد.

ضرر ناپایدار چه زمانی رخ می‌دهد؟

اگر سودتان پس از سرمایه‌گذاری ارزهای دیجیتالی خود در استخرهای نقدینگی، در مقایسه با سودی که می‌توانستید فقط با هولدکردن آنها به دست آورید، کمتر شود، سرمایه شما دچار ضرر ناپایدار شده است. در حقیقت چنین ضرری زمانی رخ می‌دهد که قیمت ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری نشده شما بیشتر از ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری شده در استخر نقدینگی شود. این‌تغییر قیمت باعث می‌شود ارزش سهم سپرده شما در استخر نقدینگی کمتر از ارزش ارز دیجیتال در حال معامله در بازار کریپتو شود. هر چقدر این‌تغییر قیمت بیشتر باشد، سپرده‌ها بیشتر در معرض خطر ضرر ناپایدار قرار می‌گیرند.

به عنوان مثال اگر ارزش دارایی‌های سپرده‌گذاری شده شما در استخر نقدینگی ۱۰ درصد کاهش یابد، اما ارزش ارزهای دیجیتالی هولدشده، ۵ درصد کمتر شود، شما متحمل ۵ درصد ضرر ناپایدار شده‌اید؛ البته همان‌طور که گفتیم این‌ضرر، ناپایدار است و اگر قیمت ارزهای دیجیتالی سپرده‌گذاری شده در استخر نقدینگی، در بازار به میزان قبلی بازگردد، ضرر جبران می‌شود.

به هر حال میزان ضرر پایدار نسبت به زمانی سنجیده می‌شود که ارزهای خود را به‌جای تزریق به استخر نقدینگی، هولد می‌کردید؛ البته در برخی از موارد زمانی که سپرده خود در استخر نقدینگی را نقد می‌کنید، متوجه نمی‌شوید که ضرر کرده‌اید.

در حقیقت سرمایه‌گذاران تنها زمانی متوجه ضرر ناپایدار می‌شوند که سرمایه خود در استخر نقدینگی را درست هم‌زمان با کاهش ارزش آن، برداشت کنند؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در استخرهای نقدینگی لزوماً هم باعث زیان تأمین‌کنندگان نقدینگی نمی‌شود؛ زیرا استخرهای نقدینگی برای جبران ضرر ناپایدار راهکارهای مختلفی را در پیش گرفته‌اند.

اخذ کارمزد بالا برای کسب سود بیشتر، یکی از راهکارهای جبران این‌ضرر است؛ اما اگر اختلاف ارزش ارزهای هولدشده و ارزهای تزریق‌شده به استخر نقدینگی، زیاد شود، ممکن است سود کسب‌شده از دریافت کارمزد نتواند ضرر را جبران کند. در چنین مواردی اگر ارزهای دیجیتالی خود را فقط هولد کنید و آنها را وارد استخر نقدینگی نکنید، سود بیشتری نصیبتان خواهد شد.

اجازه دهید با بیان مثالی کمک کنیم ضرر ناپایدار را بهتر بفهمید.

تصور کنید شما در یک استخر نقدینگی مقداری اتریوم و بیت کوین با ارزش ۵۰۰ دلار برای هر ارز دیجیتال (مجموعاً ۱۰۰۰ دلار) در یک استخر نقدینگی ۱۰۰۰۰ دلاری بیت کوین و اتریوم، با سود استیک ۱۰ درصد سپرده کرده‌اید.

فرضاً اگر پس از سپرده‌گذاری، قیمت اتریوم شما ۸۰۰ دلار شود، تراز استخر به هم می‌خورد. در چنین وضعیتی مسئولان استخر نقدینگی اجازه می‌دهند معامله‌گران آربیتراژ (معامله‌گرانی که می‌خواهند از تفاوت قیمت‌ها در دو بازار متفاوت سود ببرند)، ارزهای دیجیتالی سپرده‌شده در استخر را بخرند تا بتوانند آنها را در بازار اصلی با قیمت بالاتری به فروش برسانند.

چنین کاری باعث حفظ مجدد تراز استخر و افزایش ارزش آن از ۱۰۰۰۰ دلار به ۱۲۰۰۰ دلار می‌‌شود. اگر در این‌زمان توکن‌های سپرده‌گذاری‌شده را برداشت کنید، ۱۲۰۰ دلار (۱۰ درصد ۱۲ هزار دلار) دریافت خواهید کرد. در چنین وضعیتی ممکن است تصور کنید ۲۰۰ دلار نسبت به سرمایه اولیه ۱۰۰۰ دلاری خود سود کرده‌اید؛ اما با توجه به اینکه ارزش اتریوم سپرده‌گذاری شما که در زمان سپرده‌گذاری ۵۰۰ دلار بوده و پس از سپرده‌گذاری ۸۰۰ دلار شده است، در حقیقت ۱۰۰ دلار ضرر کرده‌اید و اگر اتریوم خود را در استخر نقدینگی سرمایه‌گذاری نمی‌کردید و آن را تنها نگه می‌داشتید، سرمایه شما اکنون ۱۳۰۰ دلار بود!

البته همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم کاهش ارزش توکن سپرده‌شده نیز درصد کمی از زیان ناپایدار را به‌دنبال دارد.

منشأ ضرر ناپایدار کجاست؟

منشأ ضرر ناپایدار صرافی‌های غیرمتمرکزی هستند که تلاش می‌کنند سرمایه‌گذاران را برای تأمین نقدینگی استخرهای نقدینگی جذب کنند.

نحوه محاسبه میزان زیان ناپایدار

محاسبه میزان دقیق ضرر ناپایدار به دلیل پیچیده‌بودن برخی از متغیرهای آن دشوار است؛ اما شما می‌توانید با وب‌سایت زیر که در حقیقت یک ماشین‌حساب زیان ناپایدار است، می‌توانید میزان تقریبی این‌ضرر را تخمین بزنید

https://dailydefi.org/tools/impermanent-loss-calculator/

برای استفاده از این‌ماشین‌حساب تنها کافی است در قسمت Initial Prices قیمت دو ارز دیجیتالی خود (Token 1 و Token 2) در زمان سپرده‌گذاری و در قسمت Future Prices قیمت آنها در زمان برداشت را وارد کنید تا در قسمت Impermanent loss میزان ضرر ناپایدار را به درصد مشاهده کنید.

در ضمن می‌توانید در پایین صفحه در قسمت Value if held، با توجه به قیمت‌های واردشده، ارزش توکن‌های خود در صورت هولدکردن و در قسمت Value if providing liquidity ارزش توکن‌های خود در صورت تأمین نقدینگی با آنها را مشاهده کنید.

روش‌های جلوگیری از ضرر ناپایدار

با وجود اینکه جلوگیری از ضرر ناپایدار امکان‌پذیر نیست، می‌توانید با پیروی از چند اصل میزان این‌ضرر را کاهش دهید. این‌اصول به شرح زیر هستند:

• سرمایه‌گذاری نکردن ارزهای دیجیتال دارای نوسان قیمت: هر چقدر نوسان قیمت ارز دیجیتال موردنظر شما برای تأمین نقدینگی، بیشتر باشد، خطر ایجاد ضرر ناپایدار محتمل‌تر می‌شود. برای کاهش احتمال مواجهه با این‌ضرر، برای تأمین نقدینگی تنها از کوین‌های پایدار (استیبل کوین‌ها) یا بیت کوین استفاده کنید.
• استفاده از الگوریتم AMM: برای جلوگیری از آسیب‌های مالی ناشی از تغییرات بازار، حتماً از الگوریتم Automated Market Makers (AMM) استفاده و آن را آزمایش کنید. الگوریتم AMM برای تعیین‌کردن نرخ تبادل جفت توکن‌های خاص در صرافی‌های از دیجیتال غیرمتمرکز استفاده می‌شود. در صورت استفاده از این‌الگوریتم، ارزهای دیجیتال در حال عرضه در صرافی غیرمتمرکز با فرمول‌های ریاضی قیمت‌گذاری می‌شوند. این‌الگوریتم مانند یک ربات تعیین‌کننده نرخ تبادل ارز عمل می‌کند. در صرافی‌های متمرکز قیمت‌ها بر اساس سفارش‌های خریدوفروش، تعیین می‌شوند
• کاهش میزان سرمایه‌گذاری در استخر نقدینگی: در ابتدا میزان کمی از ارزهای دیجیتال خود را در استخر نقدینگی استیک کنید و با پخش‌کردن سرمایه خود در بخش‌های مختلف، خطر زیان ناپایدار را کاهش دهید

سؤالات متداول در مورد ضرر ناپایدار در حوزه کریپتو